Bảo tồn và phát huy giá trị di tích quốc gia đặc biệt chùa Keo

Tìm hiểu về nét đặc biệt của chùa Keo, bà Bùi Thị Hải Yến, Trưởng ban Quản lý di tích, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết: Chùa Keo được xây dựng lại và hoàn thành vào năm 1632, là một quần thể công trình kiến trúc nghệ thuật thời Lê đồ sộ và độc đáo. Tuy trải qua thời gian gần 400 năm với biết bao biến động của lịch sử, thiên tai, địch họa và nhiều lần tu bổ, song chùa Keo hiện vẫn tồn tại khá nguyên vẹn so với kiến trúc ban đầu.

Ðược đánh giá là công trình nghệ thuật kiến trúc cổ có quy mô rộng lớn bậc nhất trong các kiến trúc chùa chiền ở Việt Nam, bởi theo văn bia còn lưu thì diện tích toàn khu chùa rộng 28 mẫu (108.000m²), công trình gồm 21 dãy, 154 gian lớn nhỏ. Hiện tại chùa Keo còn tồn nguyên 16 tòa, 126 gian, tổng diện tích gần 58.000m². Chùa Keo còn đặc biệt so với các kiến trúc chùa chiền khác bởi là kiến trúc nghệ thuật lớn nhất được xây dựng hoàn toàn bằng gỗ lim với kỹ thuật cao, chạm trổ tinh tế; kết cấu và cách bố trí cũng khác biệt bởi có cao thấp, lớn nhỏ, lên xuống “bồng bềnh như trong cõi Phật” song chặt chẽ, chắc chắn, tạo sự hấp dẫn, cuốn hút người thưởng thức, nghiên cứu, khám phá nghệ thuật.

Ngoài đặc biệt về quy mô, kết cấu và chất liệu xây dựng, quần thể chùa Keo chứa đựng trong đó nhiều công trình kiến trúc nghệ thuật nhỏ với nét riêng độc đáo, không nơi nào có, tiêu biểu như Tam quan nội, tòa Giá roi, hành lang đông tây, gác chuông... Mỗi công trình nghệ thuật đặc sắc đó lại bao gồm những chi tiết, là những kiệt tác nổi bật về giá trị nghệ thuật cũng như giá trị kiến trúc. Ðiển hình như bộ cánh cửa ở Tam quan nội chạm rồng gồm có hai cánh, được đánh giá độc đáo nhất trong cả nước. Khi khép, bộ cánh cửa trở thành một bức phù điêu hoàn chỉnh hình 4 con rồng chầu nguyệt, rộng 2,47m, cao 2,25m, thể hiện tính nghệ thuật cao của điêu khắc Việt Nam thế kỷ XVII. Gác chuông chùa Keo dựng theo kiểu chồng diêm cổ các, 3 tầng 12 mái với kết cấu gần 100 đầu voi, tạo vẻ trầm mặc, thâm nghiêm và uy linh chốn linh thiêng, được đánh giá có vẻ đẹp lộng lẫy, là viên ngọc quý trong gia tài kiến trúc Việt Nam.

Bảo tồn và phát huy giá trị di tích quốc gia đặc biệt

Không phải bây giờ mà từ xa xưa, chùa Keo được nhiều người biết đến bởi nổi tiếng là ngôi chùa cổ kính thâm nghiêm, tọa lạc trên địa hình đẹp; bởi lịch sử ra đời gắn liền với sự huyền bí linh thiêng, được cho là có sự sắp đặt của trời đất sau một cơn đại hồng thủy; bởi sự bề thế của quần thể di tích và kiến trúc bằng gỗ độc đáo; bởi khác biệt ở đối tượng thờ tự khi vừa thờ Phật, vừa thờ Thánh; bởi hệ thống Phật pháp, đồ tế khí phong phú hiện còn lưu giữ; bởi nét văn hóa dân gian đặc sắc được lưu truyền qua các mùa lễ hội. Vì vậy, chùa Keo luôn được người dân trong tỉnh, du khách thập phương chọn là điểm đến trong các chuyến du ngoạn thăm thú, nghiên cứu, chiêm bái Phật, Thánh cầu tài, cầu lộc. Ðặc biệt, từ khi được công nhận là di tích quốc gia đặc biệt, là điểm đến du lịch quốc gia thì chùa Keo ngày càng thu hút đông đảo du khách thập phương và được các cấp ủy, chính quyền và nhân dân chú trọng bảo tồn và phát huy giá trị.

Theo Ban quản lý di tích chùa Keo, chùa Keo đã được đầu tư tôn tạo, sửa chữa một số hạng mục xuống cấp và phòng, chống mối mọt, cháy, nổ. Ðồng thời quy hoạch mở rộng thêm khuôn viên, xây dựng các công trình phụ trợ phục vụ du khách như khu bãi để xe, khu dịch vụ hàng quán, khu vệ sinh. Các lễ hội cũng được tổ chức ngày càng khoa học, quy mô hơn; hoạt động tế lễ được duy trì đúng nghi thức truyền thống, đồng thời khôi phục thêm được nhiều hoạt động văn hóa thể thao dân gian ý nghĩa, đặc sắc. Do chú trọng đẩy mạnh công tác tuyên truyền nên ý thức của Phật tử, người dân trong vùng và du khách được nâng lên rõ rệt, tham gia các hoạt động sinh hoạt tâm linh, dịch vụ, lễ hội cũng nền nếp, văn minh hơn. Ðã từ lâu, Ban quản lý di tích không nhận được phản ánh của du khách về tình trạng giao thông lộn xộn, bày bán hàng quán kém chất lượng, chèo kéo, “chặt chém”. Tình trạng lợi dụng tự do tín ngưỡng để hoạt động mê tín dị đoan, chen lấn, trộm cắp mỗi dịp lễ hội hầu như không còn. Ban quản lý cũng được kiện toàn và nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động theo hướng chuyên nghiệp, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt tín ngưỡng, tìm hiểu, nghiên cứu của đông đảo nhân dân. Những năm gần đây, du khách đến với chùa Keo mỗi năm một tăng, năm 2015 có khoảng 250.000 khách về lễ Phật, tham quan, du lịch, tăng gần gấp đôi so với 5 năm trước. Ðặc biệt, gần đây, chùa Keo được đón nhiều đoàn nghiên cứu, tham quan, du lịch trong và ngoài nước, trong đó có các đồng chí lãnh đạo Ðảng, Nhà nước, các bộ, ngành trung ương.

Ông Phạm Công Diện, Phó Chủ tịch UBND huyện Vũ Thư cho biết: Phó Thủ tướng Vũ Ðức Ðam đã đồng ý chủ trương và giao UBND tỉnh chủ trì lập quy hoạch tổng thể di tích quốc gia đặc biệt chùa Keo. Giao Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan tổ chức thẩm định xây dựng Ðồ án quy hoạch tổng theo quy định, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Dự kiến, chùa Keo sẽ được quy hoạch mở rộng thêm 16,5ha với hệ thống giao thông vòng quanh tránh ùn tắc, có trung tâm thương mại, dịch vụ ăn uống, ngủ nghỉ lữ hành. UBND tỉnh đã đầu tư cùng với nguồn lực xã hội hóa mở rộng đường giao thông vào chùa, trồng thảm cỏ, cây xanh, lát sân bằng gạch rỗng, cải tạo tổng thể hệ thống lưới điện và điện chiếu sáng, lắp đặt hệ thống camera an ninh. UBND huyện Vũ Thư đang tích cực phối hợp với các cấp, các ngành thực hiện ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Vũ Ðức Ðam, đồng thời chuẩn bị hồ sơ đề nghị công nhận lễ hội chùa Keo là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia; tăng cường phối hợp với các cơ quan thông tin, truyền thông, các trung tâm xúc tiến, hiệp hội du lịch, lữ hành, các cấp, các ngành đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quảng bá, thu hút xã hội hóa nhằm phát huy hiệu quả hơn nữa giá trị của di tích quốc gia đặc biệt chùa Keo, góp phần xây dựng hình ảnh du lịch Thái Bình và góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.