5 năm thực hiện Quyết định số 284/QĐ-TTg ngày 24/02/2014 của Thủ tướng Chính phủ về Ngày Sách Việt Nam trên toàn quốc

Ngày 24/02/2014, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 284/QĐ-TTg lấy ngày 21/4 hằng năm là “Ngày Sách Việt Nam”. Qua 5 năm triển khai thực hiện, Ngày Sách Việt Nam đã được nhân rộng thành phong trào trên toàn quốc, phát triển với nhiều hình thức đa dạng, phong phú, thu hút sự tham gia và tổ chức thực hiện của mọi tầng lớp nhân dân.

Về độ phủ của Ngày Sách Việt Nam

Ngày Sách Việt Nam đã được tổ chức trên cả nước với quy mô ngày càng lớn. Các hoạt động của Ngày Sách Việt Nam không chỉ được tổ chức ở các tỉnh, thành phố lớn mà đã được chú trọng triển khai đến địa bàn cơ sở, đến các địa bàn nông thôn, miền núi, vùng còn nhiều khó khăn. 90% các tỉnh, thành phố đã triển khai các hoạt động của Ngày Sách Việt Nam xuống các quận, huyện; 30% các tỉnh, thành phố tổ chức Ngày Sách Việt Nam ở cấp cơ sở xã, phường. 100% cơ sở giáo dục đã chủ động phối hợp với các cơ quan báo, đài tuyên truyền về mục đích, ý nghĩa và các hoạt động của Ngày Sách Việt Nam. Trên 50% cơ sở giáo dục tổ chức trưng bày, triển lãm, giới thiệu sách gắn với từng chủ đề. Trên 66 triệu lượt học sinh, sinh viên và trên 4,7 triệu lượt cán bộ, giảng viên, giáo viên, nhân viên tham gia hưởng ứng Ngày Sách Việt Nam. Xây dựng được trên 30.000 tủ sách phụ huynh. Trong đó, điển hình là Chương trình “Xây dựng 12.662 tủ sách lớp học tỉnh Nam Định” đã xây dựng được 8.995 tủ sách lớp học ở các cấp học phổ thông, thường xuyên trên địa bàn tỉnh.

Tỉnh Thái Bình tổ chức Khai mạc Ngày Sách Việt Nam năm 2019 tại trường THPT Lê Quý Đôn vào sáng ngày 22/4/2019

100% thư viện cấp tỉnh, thành phố đã tổ chức Ngày hội Sách và Văn hóa đọc; tăng cường các hoạt động phục vụ lưu động đưa sách về cho người dân ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng  bào dân tộc, miền núi và hải đảo.

Giai đoạn 2014 - 2018, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam đã đầu tư hơn 125 tỷ đồng để xây dựng hệ thống xuất bản điện tử tại Nhà xuất bản Quân đội nhân dân; Thư viện điện tử tại Thư viện Quân đội; nâng cấp cơ sở vật chất cho một số thư viện ở đơn vị cơ sở, tạo điều kiện cho cán bộ, chiến sỹ và nhân dân đọc sách trên các thiết bị điện tử.

Mô hình “Tủ sách dành cho phạm nhân” là một mô hình điển hình được xây dựng tại các trại giam, cơ sở giáo dục bắt buộc, trường giáo dưỡng. Việc đưa sách vào trại giam, xây dựng các tủ sách phạm nhân đã tạo nên phong trào đọc, viết và làm theo sách trong các trại giam. Hiện nay, trên cả nước có 60 tủ sách tại 54 trại giam, 03 cơ sở giáo dục bắt buộc và 03 trường giáo dưỡng.

Số cuộc triển lãm - hội chợ sách hàng năm tăng nhanh. Với số lượng ban đầu chỉ 03 cuộc/năm tại các thành phố lớn, như: Hà Nội, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh, trong 5 năm đã tăng gấp 30 lần. Đến nay, các địa phương trong cả nước đều tổ chức Hội sách chào mừng Ngày Sách Việt Nam hàng năm.

Về chỉ số phát triển liên quan đến sách và hoạt động xuất bản

Qua 5 năm triển khai Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về Ngày Sách Việt Nam, toàn ngành Xuất bản đã xuất bản được 160.000 xuất bản phẩm với 1,9 tỷ bản; tăng 20% về số cuốn và số bản sách. Chất lượng xuất bản phẩm được nâng cao, cung cấp cho xã hội khối lượng lớn thông tin, kiến thức của nhiều lĩnh vực, góp phần nâng cao dân trí và phục vụ tốt hơn nhu cầu hưởng thụ của mọi đối tượng bạn đọc.

Tốc độ tăng trưởng của phát hành xuất bản phẩm từ 10% - 15%/năm. Hiện nay, cả nước có 200 nhà sách lớn, hiện đại, phong cách phục vụ chuyên nghiệp ngang tầm các nước trong khu vực. Các nhà sách này đã tích cực huy động các nguồn lực đầu tư để mở rộng thị trường kinh doanh, xây dựng thương hiệu và phát triển mạng lưới ở khắp các tỉnh, thành phố.

Về ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động xuất bản: 10 nhà xuất bản đã đầu tư hạ tầng kỹ thuật để chuẩn bị cho việc xuất bản xuất bản phẩm điện tử; khai trương hệ thống phát hành sách điện tử; đầu tư gói thầu xuất bản điện tử, hoặc xây dựng đề án xuất bản xuất bản phẩm điện tử, v.v...

Hợp tác quốc tế trong hoạt động xuất bản đã có những bước phát triển. Hàng năm, Bộ Thông tin và Truyền thông (Cục Xuất bản, In và Phát hành) tham gia các Hội chợ sách quốc tế thường niên tại Hoa Kỳ, Frankfurt - Đức, Maxcơva - Nga, Cuba hoặc tổ chức trưng bày triển lãm sách tại một số nước; xây dựng tủ sách Việt Nam tại thư viện các nước: Mỹ, Pháp, Lào, Ấn Độ, Cuba, CH Czech, Nhật Bản. Thường xuyên phối hợp trao đổi thông tin và tổ chức các hoạt động trong lĩnh vực xuất bản với Đại sứ quán Việt Nam tại Ấn Độ, Đại sứ quán Việt Nam tại Cuba, Trung tâm văn hóa Việt Nam tại Pháp…Trao đổi bản quyền, dịch và xuất bản sách với các nước Cuba, Lào. Cục Xuất bản, In và Phát hành - Bộ Thông tin và Truyền thông đã thực hiện số hóa trên 11 triệu trang sách, hình thành kho dữ liệu dạng số phong phú phục vụ việc tra cứu, lưu giữ và quảng bá xuất bản phẩm Việt Nam.

Sự đa dạng, phong phú các hoạt động của Ngày Sách Việt Nam

Các cơ sở giáo dục đã chủ động xây dựng và triển khai tổ chức Ngày Sách Việt Nam với các hoạt động chính khóa, ngoại khóa phù hợp với điều kiện từng vùng, miền, như: Quyên góp sách xây dựng tủ sách lớp học; thi viết nhật ký về những cuốn sách; hội trại sách; tổ chức hướng dẫn cha mẹ, ông bà cùng đọc sách và kể chuyện cho trẻ; tổ chức không gian học tập thân thiện, an toàn với “Góc học tập”, “Góc cộng đồng”…Một số cơ sở đào tạo ở địa phương đã chủ động, sáng tạo trong việc tổ chức các hoạt động của Ngày Sách Việt Nam.

Hệ thống thư viện các địa phương đã phối hợp với ngành giáo dục tổ chức Ngày Sách Việt Nam ở các trường học vùng sâu, vùng miền núi; phối hợp với ngành công an tổ chức đem sách đến các trại giam, trung tâm điều trị cai nghiện, như: Thư viện tỉnh Sơn La, Hà Nam, Hà Nội, Bình Định, Bình Dương...; phối hợp Ban chỉ huy quân sự tổ chức Ngày Sách Việt Nam ở các đồn biên phòng, hải đảo, như: Thư viện tỉnh Điện Biên, Kon Tum, Bình Phước...; phục vụ sách cho người khuyết tật, khiếm thị ở các huyện, thị xã, như: Thư viện tỉnh Nghệ An, Đồng Tháp… Năm 2018, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tổ chức trao tặng 08 xe ô tô thư viện lưu động đa phương tiện (trị giá hơn 8 tỷ đồng) cho 08 thư viện tỉnh; vận động tài trợ để các thư viện có thêm phần mềm quản lý thư viện, tài liệu điện tử và sách nói phục vụ cho người khiếm thị.

Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam đã lãnh đạo, chỉ đạo các cơ quan, đơn vị trong toàn quân thực hiện có chất lượng, hiệu quả Ngày Sách Việt Nam. Đặc biệt, Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam đã tổ chức hoạt động Ngày Sách Việt Nam hàng năm và phát động phong trào đọc sách trong toàn quân gắn với việc “Học tập làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” và Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh bộ đội Cụ Hồ”.

Lực lượng công an nhân dân đã tổ chức đăng ký xây dựng “Đơn vị học tập”, trong đó có những nội dung, tiêu chí liên quan đến xây dựng phong trào đọc sách; xây dựng công trình “Thư viện phục vụ kiểu mẫu”, công trình “Sách với thanh niên”; tiếp tục đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị chuyên dùng đảm bảo môi trường đọc thuận lợi cho các cán bộ, chiến sỹ.

Việc thực hiện Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về Ngày Sách Việt Nam ở các bộ, ngành Trung ương gắn liền với chức năng quản lý nhà nước và hoạt động chuyên môn, nghiệp vụ của từng cơ quan, đơn vị, tạo sự hưởng ứng sôi nổi trong đội ngũ cán bộ công chức, viên chức, người lao động. Các hoạt động của Ngày Sách Việt Nam gắn liền với nhiệm vụ trọng tâm và chương trình hoạt động của các tổ chức Đoàn, Hội, Đội nhằm phát huy sức mạnh, sự hưởng ứng tích cực của các cấp cơ sở, tổ chức thành viên và lực lượng đoàn viên, thanh niên, học sinh, sinh viên, tạo động lực góp phần nâng cao nhận thức của cộng đồng về văn hóa đọc.

Tại các địa phương, việc xây dựng mô hình và thiết chế văn hóa đọc tại cơ sở giúp người dân có cơ hội đọc sách, tiếp cận với sách thông qua việc đẩy mạnh phát triển các hình thức thư viện mới trong cộng đồng; tổ chức Tuần lễ sách chào mừng Ngày Sách Việt Nam, tập trung vào khoảng thời gian từ 20/4 - 30/4 hàng năm; tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về sách và hưởng ứng phong trào đọc sách, đặc biệt hướng đến đối tượng là học sinh, sinh viên, nhằm tạo không khí sôi nổi, hào hứng trong phong trào đọc sách tại các trường học, khích lệ niềm đam mê đọc sách đối với thế hệ trẻ; một số đơn vị đã tổ chức hội sách, triển lãm sách, gắn với đặc điểm tình hình, văn hóa, lịch sử của địa phương, thu hút được sự quan tâm của độc giả, góp phần lan tỏa niềm yêu thích đọc sách trong cộng đồng. Hoạt động của Ngày Sách Việt Nam đã được các địa phương quan tâm tuyên truyền, triển khai đến các đối tượng, địa bàn ưu tiên, trong đó có đồng bào dân tộc thiểu số.

Trong thời gian diễn ra Ngày Sách Việt Nam, các nhà xuất bản, cơ sở phát hành đã thực hiện việc trưng bày, triển lãm, giới thiệu quảng bá sách hay, sách đẹp, phục vụ đọc sách miễn phí, bán sách với giá ưu đãi, tặng quà cho người mua. Các công ty cổ phần phát hành sách, nhà xuất bản, chi nhánh nhà xuất bản đã tổ chức nhiều chương trình thiết thực, có ý nghĩa tích cực đối với cộng đồng, như: Hỗ trợ trao tặng học bổng cho các em học sinh nghèo vượt khó, trao tặng tủ sách ở các xã vùng sâu, vùng xa…Mô hình Đường sách, phố sách đã được đầu tư xây dựng và phát huy hiệu quả, tiêu biểu như: Đường sách thành phố Hồ Chí Minh; Phố sách Hà Nội; đường sách Vũng Tàu; không gian sách đường Hai Bà Trưng, thành phố Huế.   Từ khi thành lập (2015) đến nay, tại Đường sách thành phố Hồ Chí Minh, các đơn vị tham gia đã tổ chức nhiều cuộc trưng bày, triển lãm về Ngày Sách Việt Nam, văn hóa đọc, văn học, nghệ thuật và 439 cuộc tọa đàm, giao lưu tác giả - bạn đọc, giới thiệu sách mới.

Năm 2018, Hội Xuất bản Việt Nam phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông tổ chức thành công Lễ trao Giải thưởng Sách Quốc gia lần thứ nhất trong tuần lễ diễn ra Ngày Sách Việt Nam lần thứ 5. Giải thưởng Sách Quốc gia là sự tiếp nối và phát triển mở rộng của Giải thưởng Sách Việt Nam, nhằm ghi nhận và tôn vinh, khích lệ các tác giả, dịch giả, các nhà khoa học, những người tham gia công tác xuất bản, in và phát hành sách.

Có thể nói, những kết quả đạt được nêu trên đã thể hiện sự nỗ lực, chung tay góp sức của các cấp, các ngành, các địa phương và toàn xã hội, tạo sự chuyển biến căn bản, tích cực đối với việc phát triển phong trào đọc sách, viết sách, quảng bá sách, lưu giữ sách trong cộng đồng. Đồng thời nâng cao nhận thức, tạo nên khát vọng của người Việt Nam đối với việc tiếp cận tri thức nhân loại qua từng cuốn sách. Khát vọng này chính là động lực quan trọng khơi dậy lòng tự hào dân tộc, phát huy tinh thần hiếu học, sáng tạo, trọng tri thức của các tầng lớp nhân dân.

Để tiếp tục khẳng định vai trò, vị trí, ý nghĩa của Ngày Sách Việt Nam trong đời sống xã hội, tạo thành nếp sống văn hóa, nét đẹp trong sinh hoạt văn hóa cộng đồng, trong thời gian tới cần thực hiện đồng bộ các giải pháp là: xây dựng cơ chế, huy động mọi nguồn lực xã hội tham gia vào việc phát triển văn hóa đọc, triển khai hiệu quả Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về Ngày Sách Việt Nam từ Trung ương đến địa phương, từ các bộ, ngành đến các tổ chức, đoàn thể, thành lập Quỹ hỗ trợ xuất bản Việt Nam theo hướng xã hội hóa, với sự tham gia của các đơn vị xuất bản, phát hành, các tổ chức, cá nhân để hỗ trợ, phát triển hoạt động xuất bản, hỗ trợ việc đưa sách đến người sử dụng; triển khai ứng dụng công nghệ thông tin để đổi mới, hiện đại hóa hoạt động xuất bản, phát triển xuất bản, phát hành xuất bản phẩm điện tử phù hợp với xu thế phát triển chung của các nước trong khu vực và trên thế giới; tập trung xây dựng một số nhà xuất bản, doanh nghiệp phát hành lớn, hiện đại, trở thành đơn vị đầu tàu, tạo nền móng phát triển cho ngành Xuất bản trong giai đoạn mới.

                                                                                                            Quang Minh